Wat je wil weten over veilig zonnen

Zoals beloofd ook dit jaar weer antwoord op de meest gestelde vragen over zon en zonnebrandcrème die we afgelopen maanden hebben ontvangen. Komen ze:

Waarom is de zon schadelijk voor onze huid? 

De belangrijkste reden: UV-stralen van de zon zijn een grote veroorzaker van huidkanker. Huidkanker is op dit moment de meest voorkomende vorm van kanker in Nederland, met zeer verschillende vormen en een verschillend ziektebeloop. In 2019 kregen 70.000 mensen in Nederland de diagnose huidkanker. Kan je je dat voorstellen? 70.000 (!) Nederlanders per jaar die voor het eerst de diagnose huidkanker krijgen? Dat is schokkend toch? 

In bijgevoegde grafiek zie je de explosieve stijging van huidkanker, en dat is nog exclusief het aantal nieuwe gevallen van basaalcelcarcinoom. Basaalcelcarcinoom is nog eens goed voor 50.000 nieuwe diagnoses, maar dit is een kankersoort waaraan bijna niemand overlijdt omdat er zelden uitzaaiingen ontstaan. 

De belangrijkste risicofactor voor huidkanker is overmatige blootstelling aan uv-straling van de zon en de zonnebank. (bron IKNL)

Verbranden vergroot het risico op huidkanker. De tijd dat je een vuurrood verbrande huid nog kon weglachen met "ach, het wordt vanzelf bruin", ligt echt heel ver achter ons. Op lange termijn heb je door verbranden een grote kans om huidkanker te ontwikkelen. En dat geldt zeker als je vaker verbrand bent in je jongere jaren. 

Behalve een groter risico op huidkanker veroorzaakt de zon nog andere schade: huidveroudering. Bekende huidveroudingstekenen zoals rimpels, pigmentvlekken en een slappere huid worden grotendeels door de zon veroorzaakt. 

Wat is precies UVA en UVB en waar moet ik op letten?

Zonlicht bestaat uit straling. Voor een deel bestaat zonlicht uit UV-straling. UV-straling is een afkorting van ultraviolette straling. Er zijn 3 types UV-straling: 

• UVA-straling: zorgt voor huidveroudering en zonneallergie
• UVB-straling: zorgt voor huidverbranding en aanmaak van Vitamine D
• UVC-straling: hoewel de ozonlaag beschadigd is en steeds meer beschadigd raakt, kan UVC straling onze aarde niet bereiken. UVC wordt tegengehouden door de ozonlaag.

UVA-straling

Deze straling is de belangrijkste veroorzaker van huidveroudering, met zichtbare schade zoals rimpels, pigmentvlekken en een slappere huid. Ook draagt UVA-straling bij aan het risico op huidkanker. UVA-straling wordt niet tegengehouden door bewolking of glas en ook in de schaduw is UVA-straling altijd aanwezig. Ook dringt UVA-straling veel dieper in je huid door, waar het je bindweefsel aantast en elasticiteit van je huid laat afnemen, met een slappere huid tot gevolg. 

UVB-straling

UVB-straling bereikt de aarde deels. Door beschadigingen in de ozon-laag zijn er plekken op de wereld waar UVB meer doordringt op onze aarde dan andere plekken. UVB-straling is de veroorzaker van de verbranding van je huid. Ook draagt UVB-straling bij aan het risico op huidkanker. 

Het gemakkelijke ezelsbruggetje is: de A is van Aging (verouderen) en de B is van Burn (verbranden). 

Wat is zonkracht?

De kracht van de zon wordt beïnvloed door verschillende factoren:

• dikte van de ozonlaag: hoe dikker de ozonlaag, hoe moeilijker de UV-straling onze aarde bereikt. En omgekeerd: hoe dunner de ozonlaag, hoe meer UV-straling de aarde bereikt en des te sterker de zonkracht. De ozonlaag is boven Australië en Nieuw-Zeeland dunner dan op andere plekken in de wereld, dus daar is de zonkracht bij voorbaat sterker. 
• de hoogte van de zon: hoe hoger de zon, hoe sterker de zonkracht. Als de zon recht boven ons staat, is de afstand die de UV-stralen moeten afleggen het kortst. Dan is de zonkracht dus groter. In de zomer is de zonkracht hierdoor hoger dan in de winter, maar ook in de middag (tussen 12.00u en 15.00u) is de zonkracht hoger dan op andere tijdstippen.
• bewolking: UV-straling komt niet gemakkelijk door zware bewolking heen. Dat is overigens verraderlijk, want bij sluierbewolking of heiig weer is de zonkracht wel weer hoog. 
• weerkaatsing van straling maakt de UV-straling ook krachtiger. UV-straling wordt sterker door weerkaatsing via water, zand, sneeuw en ijs. Sneeuw en ijs zorgt voor de sterkste weerkaatsing dus sterkste UV-straling. 

Meer informatie over de zonkracht en de actuele zonkracht vind je op de website van het RIVM. 

Welke SPF-factor heb ik nodig voor mijn huid? 

Als de zonkracht hoger of gelijk is aan 3, dan heb je hoe dan ook een hogere SPF nodig. De zonkracht, of uv-index, wordt tegenwoordig niet alleen op het RIVM weergegeven, maar ook op de reguliere sites en apps met weersverwachting. 

De SPF-factor staat voor Sun Protection Factor. De SPF geeft aan hoeveel UVB-straling een zonnebrandmiddel kan absorberen of reflecteren. Als je een zonnebrandcrème met SPF 30 gebruikt, betekent dit grofweg dat je 30x langer in de zon kan blijven zonder te verbranden. Stel: je kan 10 minuten in de zon zitten zonder te verbranden. Met SPF 30 kan je dan 30 keer langer, dus 300 minuten (5 uur) in de zon zitten zonder te verbranden. 

Dit is wel een wat ouderwetse manier om naar de SPF factor te kijken. Hoe hoger de zonkracht bijvoorbeeld, hoe sneller het verbranden gaat. Daarover later nog een keer meer! 

De SPF zegt dus iets over het vermogen om UVB-straling, dus de straling waardoor je verbrandt, te blokkeren. Het zegt niets over UVA-straling. Bescherming tegen UVA-straling is echter super belangrijk. Immers, UVA-straling penetreert dieper in je huid en richt daar schade aan en is de belangrijkste veroorzaker van huidveroudering en kanker. 

Precies om deze reden heeft de Europese Commissie geadviseerd dat de UVA-bescherming minimaal 1/3 moet zijn van de UVB-bescherming. Dat kan je op de verpakking zien aan het cirkeltje met UVA. Omdat dit nieuwe regelgeving is (en ook niet overal in de wereld van toepassing is) zijn er nog steeds veel merken die geen of onvoldoende UVA-bescherming bieden. 

Een handig schema over de bescherming van een SPF vond ik op de website van de Consumentenbond. Hierin zie je in een oogopslag hoeveel meer een zonbescherming met een hogere SPF beschermt:

• SPF15 houdt 93% van de UVB-straling tegen
• SPF20 95%
• SPF30 97%
• SPF50 98%

Let op: met statistieken wordt veel gemanipuleerd door een voor een merk gunstige uitleg te geven! Zo kan je met SPF50 zeggen dat deze maar 1% meer beschermt dan SPF30, maar je kan ook zeggen dat SPF30 1,5 keer meer straling doorlaat dan SPF50. Het is maar net wat je als merk wil benadrukken. Laat je niet van de wijs brengen door gegoochel met cijfers en statistieken, het staatje staat hierboven en dat kan je als bewuste consument prima zelf beoordelen ;-) 

Bescherming tegen UVB-straling én tegen UVA-straling

SPF zegt dus iets over UVB-straling. Toch is het belangrijk dat je je huid ook beschermt tegen UVA-straling. UVA-straling is er altijd, dus ook als de zon niet schijnt of als je achter glas zit, en penetreert dieper in je huid. Daar is het verantwoordelijk voor huidveroudering en verhoogt het de kans op huidkanker. 

Steeds vaker wordt de term broadspectrum zonnebrandcrème gebruikt. Met 'broadspectrum' wordt bedoeld dat de crème beschermt tegen een breder spectrum straling, in dit geval UVA en UVB. 

Kloppen de SPF-factors op de verpakking wel?

Afgelopen jaar zijn niet alle zonnebrandmiddelen goed uit de diverse consumententesten gekomen. Hier kregen we best wel wat vragen over, met name over de natuurlijke zonnebrandcrèmes, dus de crèmes met de minerale filters. 

Het klopt inderdaad dat zonnebrandcrèmes niet altijd de op de verpakking beloofde SPF halen. Met name bij de natuurlijke filters zitten er flink wat haken en ogen aan om de SPF-claims te halen. Fabrikanten willen niet teveel witte waas dus gebruiken het liefst zo min mogelijk zinkoxide en titaniumdioxide. Tegen de witte waas wordt ook wel gebruik gemaakt van nano-technologie, waardoor de witte waas weliswaar vermindert maar testresultaten anders uitpakken. Als een zonnebrandcrème niet goed wordt gemengd, dan zijn er flacons met een hoger gehalte SPF-filter en flacons met een lager gehalte (en dus een lagere SPF). Als de emulgator niet goed is of niet goed is toegepast, dan ontstaat hetzelfde probleem. En dan zijn er nog talloze foefjes die worden toegepast om de SPF testen te doorstaan. Oh, daar zou ik best heel graag een blog over schrijven ;-) 

Dan is ook de regelgeving niet overal gelijk, dus SPF-vermeldingen op bijvoorbeeld Amerikaanse merken kan weer heel anders worden getest dan de gangbare testen in Europa. Ook is het (nog) niet verplicht om elke batch opnieuw in vivo en in vitro te testen. En natúúrlijk wil jij dat, want zeker bij natuurlijke producten kan de door jou gekochte batch net weer anders zijn. 

Hoeveel moet ik smeren? 

We smeren bijna allemaal veel te weinig! Dit vertel ik je niet als geld-uit-je-zak-klopperij tactiek, maar gewoon omdat we te zuinig smeren. Dat heeft twee consequenties: je slaat plekken over op je huid waardoor die niet of onvoldoende beschermd zijn en/of je smeert te dun waardoor je niet de SPF-factor haalt die je wilde halen. De richtlijnen voor veilig smeren:

• 1 theelepel voor je gezicht, hals en decolleté
• 2 theelepels voor je armen en schouders
• 2 theelepels voor je borst, buik en rug
• 2 theelepels voor je benen en voeten

En verder: 

• Smeer elke 2 uur opnieuw
• Smeer je direct opnieuw in na zwemmen of activiteit waarbij je flink gezweet hebt
• Vergeet de oren, lippen en bovenkant van je voeten niet
• Vergeet niet door te smeren onder de randjes van je kleding: kleding beweegt tijdens het dragen en de stukjes huid die dan zichtbaar worden, moeten ook worden beschermd.

Hoe lang is zonnebrandcrème houdbaar?

In de eerste plaats vind ik dit niet zo'n relevante vraag. Als je in bikini gaat zonnebaden, ben je zo'n 6 tot 7 theelepels verder. Dat is zo'n 30 ml. Met een flacon van 200 ml kan je je dus zo'n 7x helemaal insmeren. Als je je elke twee uur insmeert en ook nog eens opnieuw insmeert nadat je hebt gezwommen, dan maak je een flacon in je eentje op als je 3x maar het strand gaat. 

Dus: als je je goed insmeert, raakt je zonnebrandcrème echt nóóit over de datum! 

Zonnebrandcrème is zo lang houdbaar als op de verpakking staat. De houdbaarheid kan op 2 manieren worden vermeld: door een 'tenminste houdbaar tot'-vermelding of met het zogenaamde PAO-symbool. PAO staat voor Period After Opening, en hierin staat het aantal maanden waarop het product houdbaar is na opening. 6M betekent dus 6 maanden na opening. 

De kwaliteit van zonnebrandcrème kan achteruit gaan onder invloed van temperatuur. Dat is wel een beetje onhandig voor een zonnebrandcrème, maar het helpt al als je je zonnebrandcrème in een handdoek wikkelt en/of hem in de schaduw legt. 

Dat de kwaliteit van natuurlijke SPF-filters achteruit gaat, is een fabel. Deze filters reflecteren enkel, en die functie blijft het gewoon behouden. Chemische filters kunnen wel iets teruglopen in kwaliteit met de tijd. 

Kan je er zelf voor zorgen dat je een minder witte waas krijgt? 

Jazeker, meestal kan dit. Dat heeft te maken met het effect van wrijving. Denk eens aan een douchegel. Als je die over je huid wrijft, krijg je nauwelijks schuim. Wanneer je dezelfde douchegel fanatiek over je huid heen beweegt, dan ontstaat er meer wrijving. Hierdoor ontstaat er ook meer schuim. Wanneer je diezelfde douchegel in je haar schrobt, is er nóg meer wrijving en dus nóg meer schuim. 

Zo werkt het ook met zonnebrandcrème. En trouwens ook met bodylotion. Hoe harder en sneller je insmeert, hoe meer wrijving er ontstaat en hoe minder makkelijk een crème intrekt. Je zal zien: hoe rustiger je smeert, gewoon op je gemak geleidelijk uitsmeren, hoe makkelijker je crème intrekt. 

Krijg je een Vitamine D tekort van zonnebrandcrème?

Nee. Je krijgt géén Vitamine D tekort als je zonnebrandcrème smeert. Als je zonnebrandcrème normaal gebruikt, heeft dit geen effect op het ontstaan van een Vitamine D tekort. Er zijn veel oorzaken van een Vitamine D tekort, maar daarover gaat deze blog niet ;-) Ook omgekeerd gaat de vlieger niet op: een Vitamine D tekort kan je niet zo maar 'opheffen' door de zon in te gaan. Dat zijn echt twee verschillende dingen. 

Hoe zit het met synthetische en natuurlijke filters?

Het belangrijkste onderdeel van zonnebrandmiddelen zijn de UV-filters. Er zijn 2 soorten: 

• Synthetische, ofwel chemische filters, deze absorberen de straling
• Natuurlijke, ofwel minerale filters, deze absorberen én reflecteren de straling

Synthetische, ofwel chemische filters

In de meeste zonnebrandmiddelen wordt gebruik gemaakt van synthetische filters. Bekende varianten zijn oxybenzone, avobenzone, octisalate, octocrylene en homosalate. Steeds meer van deze synthetische filters zijn in opspraak omdat ze hormoonverstorend werken, leiden tot allergische reacties en het koraal aantasten. 

Natuurlijke, ofwel minerale filters

Minerale filters reflecteren de straling. Dat is dan meteen ook de reden dat deze een wat wittige waas op de huid kunnen achterlaten. Er zijn 2 minerale filters: zinkoxide en titaniumdioxide. Of deze het zeeleven aantasten, is nog niet goed onderzocht. De eerste resultaten laten wel zien dat nano titanium dioxide ook het zeeleven aantast. Verder is het afwachten op onderzoeksresultaten. 

Is het gebruik van een aftersun product aan te bevelen?

Om dat te beoordelen, ga ik nog even terug naar wat er met je huid gebeurt onder invloed van zonlicht. Huidveroudering ontstaat doordat onder invloed van zonlicht vrije radicalen in je huid ontstaan. Die vrije radicalen zorgen voor de huidveroudering. Vrije radicalen kan je neutraliseren door antioxidanten. Als je dus een goed product voor je huid wil gebruiken na een zonnebad, dan gebruik je een product dat niet alleen kalmerende ingrediënten bevat zoals bijvoorbeeld aloë vera, maar dat ook antioxidanten bevat om je huid tegen schade door vrije radicalen te beschermen. Dat kan een aparte aftersun zijn maar ook een goede bodylotion die rijk is aan kalmerende ingrediënten en antioxidanten. 

Heb je nog vragen die in deze blog niet zijn beantwoord? Stel ze dan gerust hieronder, dan zal ik mijn blog zo snel mogelijk weer uitbreiden. 

Onze SUN20 uitproberen? Klik hier.